ENDÜSTRİYEL KATI ATIKLAR YAKMA YÖNTEMİYLE BERTARAF EDİLEBİLİR Mİ? NASIL OLUR?
TÜİK verilerine göre Dünya’ da yılda 23,9 milyon ton endüstriyel katı atık oluşmaktadır. Dünya’ da bu katı atıkların 4 milyonu yakma yöntemiyle bertaraf edilirken, Türkiye’ de 494 bin ton atık yakma tesislerinde bertaraf edilmektedir.
O halde endüstriyel katı atık bertaraf yöntemi olan yakma prosesi hakkında bilgi edinelim.
Yakma ünitesinde atığın organik kısımlarını parçalamak için hava ve oksijen kullanılır. Yakma genellikle 900⁰C ve daha yüksek sıcaklıklarda gerçekleşmektedir ve ekzotermik bir prosestir. Yüksek sıcaklıklarda atık içerisindeki organik ve inorganik maddeler zararsız forma dönüşür. Proseste organik bileşikler karbondioksit ve suya dönüşür, sonucunda ısı açığa çıkar. Yakma ünitesine gönderilen atıklar kısmen metaller ve camlar gibi inorganik materyalleri de içerebilmektedir. Tehlikeli ve tehlikesiz metaller yakma işlemi sonucu oksidasyona maruz kalırlar. Örneğin, metalik bakır bakır okside, potasyum potasyum hidroksite, florür hidrojen florüre, klorür hidrojen klorüre ve karbon karbondioksite dönüşür.
ENDÜSTRİYEL KATI ATIKLARIN YANMASINDAN OLUŞAN ATIKLAR NELERDİR? NASIL DEĞERLENDİRİLİR?
Yakma tesislerinde oluşan kül ve cüruf katı atık olarak düzenli depolamaya gönderilebileceği gibi bazı işlemlerden geçerek başka amaçlarla kullanılabilir. Örneğin çimento veya asfalt ile karıştırılarak dolgu materyali olarak kullanımı Amerika da ve Japonya da uygulanmaktadır. Direkt depolanamayan tehlikeli atıkların yakıldığı tesis atıkları ise; stabilizasyon (atığın kimyasal olarak çözünemeyen forma dönüştürülmesi) ve solidifîkasyon (atığı kimyasal bağlayıcılarla kolayca işlenebilir ve taşınabilir hale getirme) işlemleriyle uzaklaştırılır. Burada bağlayıcı materyal olarak portland çimentosu.asfalt, kireç,kil kullanılabilir.
ENDÜSTRİYEL KATI ATIK YAKMANIN AVANTAJLARI NELERDİR?
- Depolanacak materyalin hacminin büyük oranda azalması,
- Atığın yanmasıyla açığa çıkan ısı enerjisi faydalı bir şekilde kullanılabilir.
- Endüstri veya halkın yararına kullanılmak üzere ısı enerjisi enerjinin bir başka formuna dönüştürülebilir,
- Yanma sonucu açığa çıkan küllerin ve demir bileşiklerinin değişik alanlarda kullanımları da sağlanabilir,
- Çöpün üretildiği yer ile yakma tesisi arasındaki taşıma mesafesi azaltılmıştır.
ENDÜSTRİYEL KATI ATIK YAKMANIN DEZAVANTAJLARI NELERDİR?
- Yüksek inşaat maliyeti,
- Yüksek işletme ve bakım maliyeti, (Bir ton çöp başına bertaraf etme maliyeti düzenli depolamadan yaklaşık 10 kat pahalıdır.)
- Tesisin işletme ve bakımını sağlamak için kalifiye personel ihtiyacı,
- Oluşan ısının kullanımındaki zorluk,
- Atıktaki geri dönüşebilen maddelerin bozulması,
- Hava ve su kirlenmesinin önlemek için pahalı kontrol tedbirlerine ihtiyaç duyulur.
ENDÜSTRİYEL KATI ATIK YAKMA TESİSLERİNDE ÜRETİLEN ENERJİ VERİLERİ NELERDİR?
Endüstriyel katı atıkların yakılması sırasında, üretilen ısı; elektrik veya termik enerji olarak değerlendirilebilir. Belçika’nın Antwerp semtinde da bulunan INDAVER Endüstriyel Atık Yakma ve Enerji Geri Kazanım Tesisi, 2 döner fırın ile 3,3 MW’lık türbinle elektrik üretimi yapılmakta ve yılda ortalama 400,000 ton atık işlenmektedir. Fransa (Paris)’ da ISSÉANE Atık İşleme, Malzeme Geri Kazanım ve Yakma/Enerji Geri Kazanım Tesisi’ nde yılda 460,000 ton atık işlenmekte ve 52 MW’lik türbinle elektrik üretimi yapılarak 182,000 kişi için merkezi ısıtma sağlanmaktadır. Yıllık 1 milyon ton kapasitesi ile İBB Atık Yakma ve Enerji Üretim Tesisi Türkiye de ilk, Avrupa’nın en büyük yakma tesisi olarak ürettiği 85 MW elektrik enerjisi ile yaklaşık 1.4 milyon kişinin elektrik ihtiyacı karşılamaktadır.
Nurşen DURSUN
Çevre Mühendisi
ENV Çevre